Xã Khánh Yên Trung được coi là “chiếc nôi” của những di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc Tày, đó là những làn điệu hát Then, Khắp Nôm, Lễ hội truyền thống. Trong định hướng phát triển kinh tế - xã hóa địa phương đến năm 2025 là phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày.

Mùa lúa chín trên cánh đồng thôn Làn 1, xã Khánh Yên Trung

         Trong những năm gần đây, đứng trước sự bùng nổ của công nghệ thông tin, internet, với sự ra đời của các trang mạng xã hội, việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc đang đối mặt với những tác động vô cùng mạnh mẽ, đặc biệt là nguy cơ mai một văn hóa dân tộc. Trước thực trạng đó, để bảo tồn, kế thừa, phát huy những giá trị văn hóa dân tộc truyền thống trên địa bàn. Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân xã Khánh Yên Trung luôn quan tâm  bảo tồn và phát huy những  giá trị văn hóa tốt đẹp của các dân tộc trên địa bàn theo mục tiêu của Đề án số 02 của Ban chấp hành Đảng bộ huyện (khóa XXI) về “Bảo tồn phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, phát triển Du lịch huyện Văn Bàn, giai đoạn 2021-2025”, trong đó tập trung vào việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, xây dựng Làng Văn hóa truyền thống với mục tiêu phát triển du lịch cộng đồng, giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc và phát triển kinh tế.

         Trên cơ sở Đề án của Ban Chấp hành Đảng bộ huyện, Đảng ủy xã Khánh Yên Trung xây dựng kế hoạch thực hiện Đề án, phác thảo lộ trình thực hiện của cả giai đoạn và từng năm. Theo đó, các hoạt động văn hóa - văn nghệ thường xuyên được tổ chức với nhiều loại hình hoạt động (liên hoan, giao lưu văn nghệ, hội diễn nghệ thuật quần chúng, tổ chức các lễ hội) nhằm khơi dậy, thu hút sự quan tâm, tham gia biểu diễn, thưởng thức văn hóa văn nghệ trong Nhân dân.  Câu lạc bộ Khắp Nôm được thành lập từ năm 2012, đến nay có 24 hội viên, thành viên trong câu lạc bộ luôn nhiệt huyết trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đặc biệt là trong tham gia các hoạt động giao lưu văn hóa văn nghệ, truyền dạy những điệu múa, câu hát, câu lạc bộ đã đi giao lưu và biểu diễn tại huyện Sa pa, Bắc Hà và các xã trên địa bàn huyện. Các học viên của lớp truyền dạy Khắp Nôm do Viện văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam, Sở văn hóa thể thao và du lịch tỉnh Lào Cai phối hợp với Ủy ban nhân dân xã tổ chức khai giảng vào tháng 7/2019 đã phát huy tốt kiến thức được học, tổ chức truyền dạy những điệu Khắp Nôm, điệu múa dân tộc  tại đội văn nghệ thôn bản, góp phần giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia làn điệu Khắp Nôm dân tộc Tày huyện Văn Bàn. Các nghệ nhân, thành viên Câu lạc bộ Khắp Nôm phối hợp với các trường học trên địa bàn tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh, truyền dạy các điệu múa, bài hát dân tộc, trò chơi dân gian. Mỗi học sinh ở đây đang dần trở thành một tuyên truyền viên nhằm đáp ứng mục tiêu xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, bài trừ các hủ tục lạc hậu, ngăn chặn tệ nạn xã hội ở địa phương.  

         Việc khôi phục, duy trì các Lễ hội truyền thống của dân tộc Tày như Lễ hội Lồng Tồng (Lễ hội xuống đồng), Lễ cúng Thổ Công thường xuyên được tổ chức vào dịp đầu xuân. Các nghi thức tổ chức Lễ hội truyền thống được được tiến hành đúng theo truyền thống thể hiện sự tôn kính của thế hệ con cháu đối với “thần đất”, mong được che trở, bảo vệ, trời đất hiền hòa, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

         Thực hiện mục tiêu xây dựng thôn Làn 1 thành Làng Văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng, giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc, đây là chủ trương mang tích chất đột phá, là nét riêng trong việc duy trì bản sắc văn hóa dân tộc tại địa phương. Điểm nổi bật của việc xây dựng Làng Văn hóa truyền thống thôn Làn 1 là các gia đình đều giữ được nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình, ngôi nhà chủ yếu xây dựng theo kiến trúc nhà sàn truyền thống của người Tày, được làm từ khung gỗ chắc chắn, không gian rộng rãi thoáng mát, mái lợp lá cọ, đến nay thôn Làn 1 có 70 nhà sàn/103 hộ dân trong thôn. Đảng ủy, chính quyền địa phương đang kêu gọi thu hút đầu tư từ bên ngoài và vận động Nhân dân tập trung tôn tạo cảnh quan thiên nhiên, cải tạo hệ thống giao thông, vệ sinh môi trường, đầu tư làm du lịch cộng đồng Homestay. Theo kế hoạch, từ năm 2023, làng văn hóa truyền thống thôn Làn 1 sẽ bắt đầu đón khách trải nghiệm du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái. Đến nơi đây, du khách sẽ được dạo chơi quanh đường làng thơ mộng, trực tiếp tham gia vào các hoạt động trải nghiệm theo mùa cùng với bà con, như nhổ cỏ, trồng rau, câu cá, thu hoạch lúa, thu hoạch hoa quả, du khách còn được tận hưởng không gian làng quê yên bình, đứng trên ngôi nhà sàn truyền thống của dân tộc Tày ngắm những dải khói lam chiều lãng đãng bay lên từ mái bếp nhà sàn, hoặc chụp những bức hình lưu niệm cho chuyến đi. Khi màn đêm buông xuống, bên bếp lửa bập bùng, du khách được đắm mình trong những câu hát Then, Khắp Nôm, tiếng đàn tính và các điệu múa do những chàng trai, cô gái Tày trong thôn biểu diễn.

Nhà sàn dân tộc Tày thôn Làn 1 - xã Khánh Yên Trung

         Việc phát triển kinh tế gắn với bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc ở xã Khánh Yên Trung vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Nhờ đó giá trị của các di sản văn hóa đã được phát huy và có sức lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống cộng đồng dân cư góp phần đẩy lùi những hủ tục lạc hậu, toàn dân thực hiện lối sống văn minh hiện đại nhưng không mất đi nét đẹp truyền thống. Tất cả tạo nên sức mạnh tinh thần, tăng cường khối đại đoàn kết trong toàn Đảng bộ để chung tay thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp, nhiệm kỳ 2020-2025./.