Xây dựng "Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới" theo Thông tư 17 năm 2011của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống, thực hiện mục tiêu giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới. Đặc biệt điều chỉnh, cải tạo những tập tục, tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh phù hợp với thời kỳ phát triển kinh tế - xã hội theo cơ chế thị trường mở cửa, hội nhập. Đồng thời là động lực, là gải pháp tích cực thực hiện mục tiêu xây dựng nông thôn mới. Giúp người dân thay đổi nếp nghĩ, thói quen, tập tục tập quán tồn tại tương ứng với nếp sản xuất nhỏ lẻ, manh mún đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, sang phát triển sản xuất hàng hóa, dịch vụ nông nghiệp, đa dạng các hình thái hợp tác. Là yếu tố cốt lõi đổi mới nông thôn với chiều sâu và phát triển bền vững. Ban Chỉ đạo Phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" huyện Văn Bàn tổ chức kiểm tra, đánh giá 22 xã trong việc thực hiện mục tiêu xây dựng "Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới" đến năm 2015, để làm cơ sở cho các xã xây dựng kế hoạch phấn đấu trong những năm tiếp tới, kết quả kiểm tra các xã đã đạt được như sau:

1. Tiêu chuẩn 1. Giúp nhau phát triển kinh tế.

Tiêu chí a. Thực hiện tốt cuộc vận động “Ngày vì người nghèo”, góp phần xóa hộ đói; giảm hộ nghèo trong xã xuống dưới mức bình quân chung của tỉnh. Có 5 xã đã đạt, gồm: Khánh Yên Thượng, Văn Sơn, Hòa Mạc, Tân An, Khánh Yên Trung

Tiêu chí b. Có 80% trở lên hộ gia đình làm nông nghiệp trong xã được tuyên truyền, phổ biến khoa học-kỹ thuật về lĩnh vực sản xuất nông nghiệp. Có 19/22 xã  đạt, các xã Nậm Chầy, Nậm Mả, Nậm Dạng chưa đạt.

 Tiêu chí c. Có 70% trở lên hộ gia đình tham gia các hình thức hợp tác phát triển kinh tế. Có 14 xã đạt, song mới đạt ở mức độ thấp, gồm: Dần Thàng, Khánh Yên Hạ, Liêm Phú, Khánh Yên Thượng, Khánh Yên Trung, Chiềng Ken, Tân An, Võ Lao, Văn Sơn, Làng Giàng, Hòa Mạc, Nậm Tha, Sơn Thủy, Nậm Mả.

Tiêu chí d. Có nhiều hoạt động phát triển sản xuất kinh doanh, thu hút lao động việc làm, nâng cao thu nhập của người dân. Có 17 xã đạt, song mới đạt ở mức độ thấp, chưa bền vững, gồm: Nậm Xé, Dương Quỳ, Dần Thàng, Nậm Chầy, Khánh Yên Hạ, Liêm Phú, Khánh Yên Thượng, Khánh Yên Trung, Chiềng Ken, Tân An, Võ Lao, Văn Sơn, Làng Giàng, Hòa Mạc, Nậm Tha, Sơn Thủy, Nậm Mả

     Đạt tiêu chuẩn 1, gồm 5 xã: Khánh Yên Thượng, Văn Sơn, Hòa Mạc, Tân An, Khánh Yên Trung.

2. Tiêu chuẩn 2. Nâng cao chất lượng xây dựng gia đình, thôn, bản văn hóa .

Tiêu chí a. Có 60% trở lên gia đình được cấp giấy công nhận “Gia đình văn hóa” 3 năm. Có 7 xã đạt, gồm: Khánh Yên Thượng, Tân An, Võ Lao, Nậm Mả, Văn Sơn, Hòa Mạc, Khánh Yên Trung. Nhiều xã chưa đạt, do phần lớn còn nhiều hộ gia đình nghèo chậm vươn lên thoát nghèo, chưa đạt tiêu chí về sinh môi trường  ngay trong mỗi gia đình.

Tiêu chí b. Có 70% trở lên hộ gia đình cải tạo được vườn tạp, không để đất hoang, khuôn viên nhà ở xanh, sạch, đẹp. Có 16 xã đạt, gồm: Minh Lương, Thẳm Dương, Dần Thàng, Nậm Chầy, Khánh Yên Hạ, Liêm Phú, Khánh Yên Thượng, Khánh Yên Trung, Chiềng Ken, Tân Thượng, Võ Lao, Văn Sơn, Nậm Tha, Làng Giàng , Hòa Mạc, Sơn Thủy. Các xã chưa đạt chủ yếu do chưa chỉ đạo quyết liệt việc các hộ gia đình  đưa chuồng trại gia súc, gia cầm xa nhà, hộ gia đình chưa đạt yêu cầu về các công trình sinh hoạt hợp vệ sinh.

Tiêu chí c. Có 15% trở lên hộ gia đình phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập từ sản xuất nông nghiệp hàng hóa và dịch vụ nông thôn. Có 17 xã đạt, gồm: Thẳm Dương, Dần Thàng, Khánh Yên Hạ, Khánh Yên Thượng, Khánh Yên Trung, Chiềng Ken, Liêm Phú, Tân An, Tân Thượng, Võ Lao, Nậm Mả, Văn Sơn, Nậm Dạng, Nậm Tha, Làng Giàng, Hòa Mạc, Sơn Thủy. Song, các xã đạt mới ở mức độ thấp chưa bền vững. Mới đang ở hướng chuyển đổi giống cây trồng tăng năm xuất để tăng sản lượng, chăn nuôi mới dừng ở mức nhỏ lẻ vượt  qua mức tiêu dùng chuyển thành hàng hóa. Chưa rõ nét trong phong trào đầu tư, hợp tác chuyển đổi phương thức sản xuất hàng hóa, tiếp cận thị trường để định hưởng sản xuất, xúc tiến hợp tác làm ăn lớn và phát triển dịch vụ nông nghiệp.

Tiêu chí d. Có từ 50% thôn, bản trở lên được công nhận và giữ vững danh hiệu “Thôn văn hóa”, “Bản văn hóa” liên tục từ 5 năm trở lên. Có 13 xã đạt, gồm: Minh Lương, Thẳm Dương, Nậm Chầy, Khánh Yên Hạ, Khánh Yên Thượng, Khánh Yên Trung, Tân Thượng, Tân An, Võ Lao, Nậm Mả, Văn Sơn, Nậm Dạng, Hòa Mạc. Nhiều xã chưa đạt chủ yếu các thôn, bản chưa quyết tâm thực hiện mạnh tiêu chí giúp nhau giảm nghèo và các tiêu chí liên quan đến môi trường.

Tiêu chí đ. Có 50% trở lên thôn, bản văn hóa vận động được nhân dân đóng góp xây dựng và nâng cấp cơ sở vật chất hạ tầng kinh tế, văn hóa, xã hội ở cộng đồng. Có 22/22 xã đạt.

Tổng số 5 xã đạt tiêu chuẩn 2, gồm: Khánh Yên Thượng, Võ Lao, Hòa Mạc, Văn Sơn, Khánh Yên Trung

         3.Tiêu chuẩn 3.Xây dựng thiết chế và phong trào văn hóa, thể thao cơ sở

Tiêu chí a. Trung tâm Văn hóa-Thể thao xã có cơ sở vật chất, trang thiết bị bảo đảm; ổn định về tổ chức; hoạt động thường xuyên, hiệu quả; từng bước đạt chuẩn theo quy định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Có 6 xã đạt, gồm: Khánh Yên Hạ, Khánh Yên Thượng, Văn Sơn, Làng Giàng, Hòa Mạc, Khánh Yên Trung

Tiêu chí b. 100% thôn, bản có Nhà Văn hóa-Khu thể thao; trong đó 50% Nhà Văn hóa-Khu thể thao đạt chuẩn theo quy định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Có 8 xã đạt, gồm: Khánh Yên Hạ, Khánh Yên Thượng, Khánh Yên Trung,Văn Sơn, Nậm Dạng, Nậm Tha, Làng Giàng, Hòa Mạc

Tiêu chí c. 100% thôn, bản duy trì được phong trào sinh hoạt câu lạc bộ; phong trào văn hóa, văn nghệ và thể thao quần chúng. Hằng năm, xã tổ chức được Liên hoan văn nghệ quần chúng và thi đấu các môn thể thao. Có 22/22 xã đạt.

Tiêu chí d. Di tích lịch sử-văn hóa, cảnh quan thiên nhiên được bảo vệ; các hình thức sinh hoạt văn hóa, thể thao truyền thống và thuần phong mỹ tục của địa phương được bảo tồn. Có 22/22 xã đạt.

Tổng số 5 xã đạt tiêu chuẩn 3, gồm: Khánh Yên Hạ, Khánh Yên Thượng, Khánh Yên Trung, Làng Giàng, Hòa Mạc

4. Tiêu chuẩn 4. Xây dựng nếp sống văn minh, môi trường văn hóa nông thôn

Tiêu chí a. 75% trở lên hộ gia đình thực hiện tốt các quy định về nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội theo các quy định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Có 22/22 xã đạt.

 Tiêu chí b. Xây dựng và thực hiện tốt nếp sống văn minh nơi công cộng, trong các sinh hoạt tập thể, cộng đồng; không có tệ nạn xã hội phát sinh, giảm mạnh các tệ nạn xã hội hiện có. Có15 xã đạt, gồm: Thẳm Dương, Nậm Xây, Dương Quỳ, Nậm Chầy, Khánh Yên Hạ, Liêm Phú, Khánh Yên Thượng, Chiềng Ken, Võ Lao, Nậm Mả, Văn Sơn, Nậm Dạng, Nậm Tha, Làng Giàng, Hòa Mạc

Tiêu chí c. 100% thôn, bản có tổ vệ sinh, thường xuyên quét dọn, thu gom rác thải về nơi quy định. Xã tổ chức tốt việc xử lý rác thải tập trung theo quy chuẩn về môi trường; nghĩa trang xã, thôn được xây dựng và quản lý theo quy hoạch. Có 7 xã đạt, gồm: Khánh Yên Thượng, Tân Thượng, Võ Lao, Nậm Mả, Văn Sơn, Hòa Mạc, Sơn Thủy

Tiêu chí d. Đạt chất lượng, hiệu quả thực hiện các phong trào: “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”; phòng chống tội phạm; bảo vệ an ninh trật tự an toàn xã hội; đền ơn đáp nghĩa; nhân đạo từ thiện; an toàn giao thông và các phong trào văn hóa-xã hội khác ở nông thôn. Có 18/22 xã đạt, các xã chưa đạt gồm: xã Thẳm Dương do phát sinh tội phạm gây trọng án, xã Minh Lương, xã Sơn Thủy.

Tổng số 6 xã đạt tiêu chuẩn 4, gồm: Khánh Yên Thượng, Nậm Mả, Văn Sơn, Làng Giàng, Võ Lao, Hòa Mạc.

5. Tiêu chuẩn 5. Chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và quy định của địa phương

Tiêu chí a. 90% trở lên người dân được phổ biến và nghiêm chỉnh thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các quy định của địa phương. Có 21/22 xã đạt, riêng xã Nậm Mả chưa đạt do việc tổ chức tuyên truyền pháp luật theo kế hoạch còn yếu.

 Tiêu chí b. 80% trở lên hộ gia đình nông dân tham gia thực hiện cuộc vận động xây dựng nông thôn mới; tham gia xây dựng cơ sở vật chất hạ tầng kinh tế-xã hội nông thôn mới. Có 22/22 xã đạt.

Tiêu chí c. 100% thôn, bản xây dựng và thực hiện hiệu quả quy ước cộng đồng, quy chế dân chủ ở cơ sở; không có khiếu kiện đông người, trái phát luật. Có 22/22 xã đạt

 Tiêu chí d. Các cơ sở kinh doanh dịch vụ văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch được xây dựng theo quy hoạch và quản lý theo pháp luật; không tàng trữ và lưu hành văn hóa phẩm có nội dung độc hại. Có 22/22 xã đạt.

Các xã đạt tiêu chuẩn 5: Gồm 21/22 xã đạt, riêng xã Nậm mả chưa đạt.

Năm 2015 toàn huyện có 3 xã đạt "Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới" gồm: xã Văn Sơn duy trì đạt, xã Hòa Mạc và xã Khánh Yên Thượng đủ điều kiện công nhận mới.

 Xã Khánh Yên Trung đạt 19/21 tiêu chí cần khắc phục tiêu chí b thuộc tiêu chuẩn 4 về giảm mạnh tệ nạn xã hội và tiêu chí c thuộc tiêu chuẩn 4 về quy hoạch nghĩa trang nhân dân tập trung. Khắc phục hai tiêu chí, xã sẽ đạt vào tháng 6/2016,  xã về đích Nông thôn mới 2016.

Tạ Minh Khuê: Trưởng Phòng VHTT