Cách trung tâm xã Thẳm Dương chừng hơn 5km, đường vào thôn Nậm Miện những ngày giáp Tết Nguyên đán tràn ngập sắc thắm của hoa đào, hoa mận. Người Dao đỏ Nậm Miện vẫn lưu giữ nhiều phong tục, nghề truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc. Trong đó có Trà ống lam, đây không chỉ là một thức uống mà còn thể hiện tinh thần hoài cổ, nhớ về nguồn cội của người Dao.

Thôn Nậm Miện, xã Thẳm Dương hiện có khoảng gần 2.000 cây chè cổ thụ

Trà ống lam hiểu đơn giản là sản phẩm chè được bảo quản trong ống nứa, vầu hoặc tre tươi, vừa giúp chè không bị hỏng, hương vị trà cũng trở nên đậm đà hơn khi có chất nhựa từ cây nứa tươi tiết ra qua các công đoạn chế biến. Theo quan niệm của người Dao đỏ, Tết Thanh minh là ngày đẹp nhất để lên núi hái chè, bởi đây là thời điểm đất trời hòa hợp, không khí trong lành. Chè bật búp xanh mơn mởn ngậm sương mai, được hái vào buổi sáng sớm từ 6 giờ và kết thúc trước 8 giờ sáng, theo kinh nghiệm của người dân nếu hái vào sau giờ này sẽ làm mất vị thanh của trà, nên trà sẽ nhạt và không ngon. Khi hái chè cũng cần có kỹ thuật, lựa hái những búp chè không quá già không quá non, thường mỗi búp 2 lá sẽ đạt tiêu chuẩn.

Người Dao ở Nậm Miện đặc biệt chú trọng các công đoạn tạo ra Trà lam. Từ khâu chọn ống nứa, ống vầu đến nguyên liệu chè, đặc biệt là quá trình sấy chè qua lửa vừa cầu kỳ vừa đậm chất riêng. Chè được hái về rửa sạch, trần qua nước sôi rồi được rải ra sàng để sấy khô trên gác bếp. Lửa phải đảm bảo cháy liên tục. Quá trình sấy sẽ kết thúc sau 2 đến 3 ngày khi chè tỏa hương thơm. Sau đó là công đoạn lam chè, chè đã sấy được cho vào trong ống nứa hoặc vầu, tre. Phải dùng chày nhỏ để nén thật chặt chè trong ống đến khi đầy miệng thì dùng lá dong bịt kín  ống lam và tiến hành lam trên than hồng. Quá trình lam, chè trong ống sẽ mềm ra, ngót đi người dân sẽ tiếp tục nén thêm chè vào ống để lam tiếp. Đến khi phần vỏ ống bên ngoài cháy đều thì tiến hành gọt lớp vỏ bên ngoài mỏng độ vài milimet thì tạo nắp ống và dùng lạt tre, nứa hoặc vầu buộc chặt nắp ống lại để tiếp tục sấy trên gác bếp. Ông Bàn Hữu Thọ - Thôn Nậm Miện, xã Thẳm Dương cho biết: “Búp chè tươi được hong khô trên gác bếp hương vị sẽ đậm đà hơn khi là xao. Mặc dù mất nhiêu thời gian nhưng như vậy mới giữ được hương vị của đất trời, núi rừng.”

Người Dao Nậm Miện mỗi lần sẽ làm 20 đến 30 ống Trà lam, uống quanh năm

Để tạo ra mỗi ống trà lam, đòi hỏi sự tỉ mỉ, công phu và kiên nhẫn. Người Dao ở Nậm Miện mỗi lần sẽ làm từ 20 đến 30 ống, dùng cho cả năm. Điều đặc biệt là dù để lâu nhưng chè không bị mốc hay hôi bởi vì các ống chè đều được đặt sấy trên gác bếp. Thời gian sấy càng lâu thì trà lam càng tỏa hương hấp dẫn. Khi pha uống, trà có mùi thơm mát ví như sương sớm nắng mai, có vị ngọt thanh chứ không chát. Đối với người Dao ở Nậm Miện chỉ uống thứ nước duy nhất là trà lam gác bếp bản địa. Coi đây là thức uống quý, tuy nhiên người biết làm trà lam đang ngày càng ít dần. Đây cũng là nỗi trăn trở của các bậc cao niên. Nậm Miện là thôn đặc biệt khó khăn với 97 hộ người Dao đỏ sinh sống. Tại đây hiện còn khoảng gần 2.000 gốc chè cổ thụ. Ngoài làm trà ống lam để uống. Chè khô cũng là sản phẩm hàng hóa được nhiều người biết đến, tuy nhiên số  lượng còn ít ,hiện nay xã Thẳm Dương đã có định hướng để quy hoạch, phát triển thành sản phẩm hàng hóa, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân. 

Trà lam là thức uống truyền thống không thể thiếu của người Dao Nậm Miện

Ngày tết, trong tiết trời se lạnh mỗi gia đình , dòng họ người Dao Nậm Miện lại quây quần bên nhau. Cùng nhâm nhi chén trà lam cổ ấm nóng, chúc tụng nhau những điều may mắn cho năm mới thêm sung túc đủ đầy hơn.